VIER MINUTEN
Bijna acht jaar werkte de jonge Duitse regisseur Chris Kraus aan het scenario van VIER MINUTEN, een psychologisch drama waarin we de clash zien tussen een oude en een jonge pianiste. Kraus’ langdurige investering werd beloond, want in 2007 won zijn film de ‘Lola’ - de Duitse tegenhanger van de Oscars.
VIER MINUTEN gaat over twee bijzondere vrouwen die allebei getekend zijn door hun verleden. De oudste, Traude Krüger, werkt al decennialang als pianolerares in een vrouwengevangenis. Daar ontfermt ze zich met tegenzin over de jonge Jenny van Löben, een getroubleerde twintiger die veroordeeld is voor een gruwelijke moord. Beide vrouwen blijken elkaars tegenpolen. Traude is streng en verbitterd, Jenny een ongetemd muzikaal talent dat zelfs met de handen achter haar rug piano kan spelen. De recalcitrante Jenny probeert echter alle professionele hulp die ze krijgt telkens weer te saboteren. Maar langzaam maar zeker groeien de twee vrouwen naar elkaar toe en komen hun trauma’s uit het verleden aan de oppervlakte.
‘Een verhaal over macht en vrijheid, regels en mensen, onschuldig veroordeelden en onverwerkte verledens’, zo vatte de Filmkrant VIER MINUTEN treffend samen. De twee hoofdrolspeelsters zijn goed gecast. De oudere Traude wordt gespeeld door Monica Bleibtreu, de moeder van de ook in ons land bekende Duitse acteur Moritz Bleibtreu (LOLA RENNT, DAS EXPERIMENT). Vooral de jonge hoofdrolspeelster Hannah Herzsprung maakt veel indruk als het ongeleide projectiel Jenny. Zeker in haar slotscène, die volgens de Filmkrant zowel muzikaal, visueel als acteertechnisch van het doek spettert.
regie:Chris Kraus, DUI 2006.
met: Hannah Herzsprung, Monica Bleibtreu, Sven Pippig e.a. 112 min.
web: cinema.nl
BORDERLINE PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS
Het verhaal van VIER MINUTEN biedt verschillende psychiatrische kapstokken, waaronder de gevolgen van incest, onderdrukte homoseksualiteit en oorlogtrauma’s. Toch springt er één aandoening duidelijk uit: de persoonlijkheidsstoornis van de jonge pianiste Jenny. Qua gedrag vertoont zij verschillende karakteristieke kenmerken van een borderline-patiënt: een lage eigenwaarde, problemen met het aanknopen van relaties, woede-aanvallen, automutilatie (zichzelf verwonden) en korte psychotische episoden.Volgens cijfers van het Trimbos Instituut telt Nederland naar schatting 100.000 patiënten met een borderline-stoornis. Mogelijk zijn het er meer, want de aandoening wordt niet altijd goed herkend door hulpverleners. Patiënten worden dan bijvoorbeeld behandeld voor een depressie of voor hun angsten, twee andere klachten die frequent voorkomen bij borderliners. Vrouwen krijgen de ziekte even vaak als mannen, al worden vrouwen wel vaker opgenomen in een psychiatrische instelling. Hoewel veel van deze patiënten ook betere momenten hebben waarop ze schijnbaar normaal functioneren, mag de handicap niet onderschat worden. Hun grillige gedrag brengt hen steevast in problemen en staat stabiele relaties meestal in de weg. Ook liggen andere psychiatrische problemen op de loer, zoals verslaving.
Over de exacte oorzaken is nog relatief weinig bekend. Wel is duidelijk dat sommige mensen meer risico lopen op deze identiteitsstoornis. Zo blijkt meer dan de helft van de patiënten met borderline in hun jeugd fysiek of emotioneel te zijn mishandeld, of seksueel misbruikt. Ook erfelijkheid speelt zeer waarschijnlijk een rol, want het risico op een borderline-stoornis ligt vijf keer zo hoog wanneer iemand in de familie aan de aandoening lijdt.
De behandeling van een borderline-persoonlijkheidsstoornis is intensief en duurt lang, maar biedt bij veel patiënten wel perspectief op duurzame verbetering. Medicatie speelt hierbij een ondergeschikte rol. Op dit moment bestaan er namelijk geen specifieke medicijnen voor borderline-stoornissen; vaak krijgen patiënten antidepressiva, antipsychotica of andere middelen die hun stemming en stemmingswisselingen moeten beïnvloeden. Pillen alléén bieden echter onvoldoende soelaas. Daarom worden ze gegeven in combinatie met specifieke - en langdurige - vormen van psychotherapie en gedragstherapie.
PIANO’S IN DE PRIJZEN
De grens tussen geniaal en gek is soms niet zo heel erg groot. Dat geldt in de gewone wereld, maar zeker ook in de muziekwereld. Toevallig zijn er de afgelopen jaren opvallend veel films gemaakt over ontspoorde pianisten. VIER MINUTEN is er daar één van, en het meest recente voorbeeld is de Franse psychologische thriller LA TOURNEUSE DE PAGES over een jonge pianiste met wraakgevoelens. Minstens zo opvallend is dat veel van deze psychiatrische pianofilms belangrijke filmprijzen wonnen, zoals Oscars, Bafta’s en Gouden Palmen. Een kort overzicht.Eén van de mooiste is THE PIANO van Jane Campion. Daarin zien we hoe een doofstomme en contactgestoorde Schotse pianiste met haar dochtertje emigreert naar Nieuw-Zeeland, waar ze wil ontsnappen aan haar mislukte huwelijk. De heftigste pianofilm is waarschijnlijk Michael Haneke’s duistere drama LA PIANISTE, waarin een seksueel gefrusteerde pianolerares haar sadomasochisme botviert op één van haar leerlingen. Minstens zo heftig is THE PIANIST van Roman Polanski, over een briljante maar getraumatiseerde Joodse pianist die in het getto van Warschau geconfronteerd wordt met de uitwassen van het Nazi-regime. Tot slot mag ook de tearjerker SHINE niet ontbreken. Daarin vertelt regisseur Scott Hicks het waargebeurde verhaal van de Australische pianist David Helfgott, die op jonge leeftijd lange tijd leed aan een schizofrene stoornis.