THE MACHINIST
Acteur Christian Bale is een meester in metamorfoses. In 2008 vergaarde hij veel roem als gespierde Batman, maar in films als RESCUE DAWN (Werner Herzog, 2006) en THE MACHINIST (2004) zien we hem in een volstrekt andere gedaante: als uitgemergelde man, meer levend dan dood. Voor zijn rol in THE MACHINIST onderging Bale op verzoek van regisseur Brad Anderson zelfs een hongerkuur. Naar verluidt verloor de acteur 30 kilo in één maand door een strikt dieet van één appel en één blikje vis per dag.
Het effect daarvan zien we meteen in de eerste scènes, waarin we kennis maken met Bale’s hoofdpersonage Trevor Reznik. Hij heeft al een jaar lang niet meer geslapen, waardoor de sterk vermagerde Trevor rondloopt met een holle blik in zijn ogen. ‘Als je nog iets dunner was, zou je niet eens bestaan’, wordt tegen hem gezegd. Geplaagd door geheugenstoornissen zwerft hij ’s nachts rond, waarbij hij telkens weer terechtkomt in het café van het plaatselijke vliegveld. En af en toe verschijnt zijn collega Ivan, een goedgehumeurde dikkerd. Wanneer Trevor tijdens zijn geestdodende fabriekswerk een ongeluk heeft veroorzaakt geeft hij Ivan daarvan de schuld. Er is één probleem: zijn andere collega’s kennen helemaal geen Ivan...
Daarmee kantelt de film volkomen. Alles wat Trevor ziet - en dus ook wij als kijker zien - kan waarheid of hallucinatie zijn. Maar wat is nou écht, en wat is ingebeeld? En hoe komt het toch dat Trevor zo peilloos diep in de problemen is geraakt? Uiteindelijk wordt dat langzaam maar zeker duidelijk. Door het duistere camerawerk en het ingenieuze script geeft THE MACHINIST een geheel nieuwe dimensie aan het begrip verwarring. Vooral door de glansrol van Christian Bale, die het gewicht van de film volledig draagt.
regie: Brad Anderson, SPA 2004.
met: Christian Bale, Jennifer Jason Leigh e.a. 102 min.
web: cinema.nl
SLAPELOOSHEID
Van alle films in deze reeks is THE MACHINIST misschien wel de zwaarste en de zwartste. Het doet bijna pijn om hoofdrolspeler Christian Bale te zien als levend lijk, want hij lijdt met hoofdletter L. Als ooit duidelijk was dat een filmpersonage psychiatrische hulp nodig had is het wel in deze film: Bale zit in een vicieuze cirkel van psychotische symptomen, waaronder paranoia, persoonsverwisselingen, hallucinaties, angststoornissen en anorexia. Dit alles wordt aangejaagd door een extreme vorm van slapeloosheid.Slapeloosheid wordt binnen de psychiatrie onderveeld in een tijdelijke, acute en chronische variant. Die laatste vorm is het ernstigst en hardnekkigst: chronische insomnie kan zelfs jaren achtereen aanhouden. De onderliggende oorzaken variëren sterk. De belangrijkste boosdoeners zijn depressies, drugs- en alcoholgebruik, pijn en stress, maar soms is er geen directe oorzaak meer te vinden. In dat geval is de slapeloosheid ‘aangeleerd’: aanvanklijk is er wel een oorzaak, maar nadat deze wegvalt blijven de slaapklachten gewoon bestaan. Gouden standaard bij de behandeling van slapeloosheid is níet het geven van slaappillen, maar het wegnemen van de bron van de stoornis. Zo’n behandeling verschilt dus van patiënt tot patiënt. Bij de behandeling van een depressie - al dan niet met medicatie - verdwijnen de kenmerkende doorslaapproblemen.
Meer lezen?
GECOMPRIMEERD OF GECOMPLICEERD?
Dat filmmakers het niet altijd even nauw nemen met de waarheid is geen nieuws. Evenmin dat ze hun verhalen graag comprimeren voor een maximaal effect. Een rechtbankdrama in realtime verfilmen lijkt bijvoorbeeld ondenkbaar, want het publiek zou al snel verveeld raken door al die saaie en gecompliceerde procedures. Door een rechtszaak in te dikken blijft in een speelfilm louter het vuurwerk over.In psychiatrische films wordt vaak een heel ander soort compressie toegepast. Neem de autist Raymond die door Dustin Hoffman werd gespeeld in RAIN MAN: dat personage had bijna alle vormen van autisme tegelijk. Volstrekt onrealistisch, en toch leverde het een bijzondere filmervaring op waar publiek én Oscarjury voor warmliepen. THE MACHINIST bevat een vergelijkbare compressie. De hoofdpersoon heeft een verzameling stoornissen die een psychiater in het echt niet eens zal tegenkomen bij een handvol patiënten. Het klopt dus niet, maar filmisch werkt het wél.